Bilimsel adı crataegus olarak bilinen alıç bitkisi rosaceae familyasına ait çalı ve ağaç biçiminde bir bitkidir. Alıç bitkisi, dünyanın farklı bölgelerinde yetişmektedir. Ağırlıklı olarak ise Kuzey Amerika, Avrupa ve Asya gibi ılıman bölgelerde bulunmaktadır. (1)

Alıç bitkisi yaygın olarak kalp hastalığının erken evreleri için güvenli ve etkili bir tedavi yöntemi olarak Avrupa’da kabul edilmiştir. Dolaşım sistemi sağlığı için de kullanılan alıç bitkisinin; anjin, yüksek tansiyon, konjestif kalp yetmezliği ve kardiyak aritmi tedavisinde yararlı olduğu bulunmuştur. Kalbi güçlendirmek ve aritmilerin stabilize edilmesi için oldukça etkilidir. Özellikle anjin, konjestif kalp yetmezliği ve akut miyokard enfarktüsü ile ilişkili klinik parametrelerde kardiyovasküler sistemin geliştirilmesi için kanıtlar da vardır. Bu tüm bu faydaları bitkinin antioksidan aktivitesine bağlı olabilmektedir. (2)

Alıç bitkisinin faydaları

Güçlü bir antioksidan kaynağıdır: Maryland Üniversitesi Tıp Merkezi araştırmalarına göre, alıç bitkisi flavonoidler içermesi nedeniyle kardiyovasküler hastalığın önlenmesi için yararlı olabilmektedir. Özellikle quercetin ve oligomerik proanthocyanidinler veya OPC gibi antioksidanlar açısından iyi bir kaynak olduğu için hücrelere zarar veren ve arteriyel plak oluşumunu veya aterogenezi gibi durumların oluşmasına neden olan serbest radikalleri etkilerini önleyebilmektedir. (3)

Kalp sağlığını desteklemektedir: Yüksek kan basıncı ve yüksek kolesterol genelde kalp hastalığının habercisidir. Alıç bitkisi ise bu tür durumlara etki ederek koruma sağlayabilmektedir. Düzenli olarak kullanılan alıç bitkisi, koroner arterlerdeki kan akışını artırarak kan basıncını düşürmekte ve kan dolaşımını geliştirmektedir. Böylece kalbi olası hastalıkların riskine karşı korumaktadır.

Göğüs ağrısı veya Anjin için yardımcıdır: Alıç bitkisinin kullanım tarihinde, göğüs ağrısı ya da anjin için etkili bir tedavi yöntemi olarak kullanılması bulunmaktadır. Kalbe giden kan akışının azalması nedeniyle oluşan anjin ve göğüs ağrısının kontrol altına alınmasına alıç bitkisi yardımcı olabilmektedir. Kalbe giden kan akışını artırmakta ve göğüste hissedilen ağrıyı azaltmaya destek olmaktadır.

Kalp yetmezliğini engelleyebilmektedir: Alıç bitkisi üzerine yapılan çalışmalarda, kalbin tüm vücut bölgelerine kan pompalamayı durdurması sonucu oluşan kalp yetmezliğinin kontrol altına alınmasına yardımcı olduğu bulunmuştur. (4)

Kan basıncı düzeylerini kontrol altına almaktadır: Alıç bitkisi, yüksek kan basıncı rahatsızlığı olan kişiler üzerinde araştırılmış olmamasına rağmen yüksek kan basıncı yani hipertansiyonun tedavi için halk arasında kullanılmaktadır. Kalp hastalıklarının tedavisinde faydalı olduğu zaten bilinmektedir. (5)

Bağışıklık sistemini güçlendirmektedir: Alıç bitkisi sahip olduğu antioksidanlar sayesinde vücuttaki tehlikeli toksinleri ortadan kaldırmanın yanı sıra, C vitamini açısından da güçlü olduğu için beyaz kan hücrelerinin aktivitesini artırmakta ve genel sağlık durumunu olumlu yönde güçlendirmektedir.

Anksiyete ve duygusal sorunlara iyi gelmektedir: Bu alıçın en enteresan kullanım çeşitlerinden biri olmakta beraber geleneksel olarak stres, anksiyete ve hatta depresyon gibi bazı psikolojik koşulları için kullanılmıştır. Geçmişten beri pek çok kültürde kullanılmasının nedeni hormon düzeyleri üzerinde bir etkisi olmasını da açıklamaktadır.

Enerji düzeylerini artırmaktadır: Alıç bitkisi koroner damar genişletmesinde etkili olarak bilinmektedir; bu nedenle kan enerjisi ya da uyanıklık için vücut sirkülasyonuna yardımcı olmaktadır. Vücudun tüm parçaları oksijen alabildiği zaman bilişsel beceri gelişmekte, metabolizma hızlanmakta ve enerji düzeyleri yükselmektedir.

Sindirime yardımcı olmaktadır: Alıç bitkisi, besin sindirimini geliştirmek için bağırsak florası ile ilgili organik bileşenleri barındırmaktadır. Böylece sindirim sürecini geliştirerek kabızlık, şişkinlik, kramp ve kolon gibi durumlardan kanser veya ülserler gibi daha ciddi durumlara kadar tedavi için yardımcı olabilmektedir.

Bağırsak enfeksiyonlarını önlemektedir: Besin atılımını artırması ve kabızlığın ortadan kaldırılmasıyla gelen sağlık durumundaki pozitif ilerleme aynı zamanda alıç bitkisinin oluşabilecek tenya gibi herhangi bir tür bağırsak enfeksiyonları, ortadan kaldırılmasında etkili olduğu saptanmıştır. (6)

Alıç sirkesinin faydaları

• 2014 yılı Bilim ve Eğitim dergisinde Zehra Kadas tarafından yapılan son araştırmaya göre, alıç sirkesi kardiyovasküler hastalıkları olan hastalarda metabolik etkiler göstermektedir.
• Alıç sirkesi kolesterolü azaltmakta ve düzensiz kalp atışı olan kalp aritminin tedavisinde etkili olabilmektedir.
• Tip 2 diyabet rahatsızlığı olan kişilerde düzenli olarak alıç sirkesi tüketiminde hemoglobin değerlerini etkilediği gözlemlenmiştir.
• Aynı zamanda vitaminler, mineral tuzları ve amino grup asit açısından da oldukça iyi bir kaynaktır.
• Sirke hem kolay ulaşılabilir hem de uygun fiyatlı bir tedavi yöntemi olarak damar hastalıkları için iyi bir seçenek olmaktadır.

Alıç meyvesi Çin ve Türkiye gibi ülkelerde yayın olarak kullanılan bir besin kaynağıdır. Alıç sirkesi içine ılık su eklendiğinde sıcak bir içecek olarak tüketilebilmektedir. Binlerce yıldır birçok kültürde hem gıda hem de ilaç desteği olarak alıçtan faydalanılmıştır. Düzenli olarak tüketilen alıç sirkesi insan vücudu için bazı yan etkiler de gösterebilmektedir. Bu neden kullanırken içeriğini bilerek bir yandan da korunmakta fayda vardır. (7)

Alıç meyvesinin faydaları

• Alıç meyvesi kalp kası ve koroner arterleri dilate ederek (açarak) kan dolaşımını artırmaya yardımcı olabilmekte böylece kalp problemlerinin (kalp krizi, felç) oluşmasını önlemektedir.
• Enzim (ACE) inhibitörü de olan alıç meyvesi,  normal kalp ritmi için vücudu teşvik etmektedir.
• Yaşlanma belirtilerini azaltmaya yardımcı olmaktadır. (8)
• Kan düzeylerine etki ederek yüksek tansiyon rahatsızlığına yardımcı olmaktadır.
• Alıç meyvesi stresi azaltmaya yardımcı olarak aşırı sinirli olma, göğüs ağrısı, kalp çarpıntısı gibi stresin genel belirtileriyle baş edebilmektedir.
• LDL olarak bilinen kötü kolesterol seviyelerini azaltmaya yardımcı olmakta ve karaciğer sağlığını desteklemektedir. (9)
• Kan dolaşımını artırdığı için anjin ve göğüs ağrısı oluşumunu azaltmaktadır.
• Alıç meyvesi güçlü bir antioksidan olması nedeniyle serbest radikallerle savaşabilmektedir.
• Halk arasında sakinleştirici özelliğiyle bilinen alıç meyvesi, uykusuzluğa iyi gelmektedir.
• Menopoz sırasında yaşanan genel belirtilerden biri olan ateş basmasına iyi gelen alıç meyvesi aynı zamanda yumurtalıkların erken yaşlanmasını önlemek için Çin tıbbında kullanılmaktadır. (10)

Alıç yaprağı ve çiçeğinin faydaları

Alıç bitkisinin meyvesi kadar yaprakları ve çiçeği de dünya mutfaklarında kullanılan yenilebilir bir besin kaynağı olmuştur. Özellikle Çin ve Meksika’da şekerleme yapımında kullanılan alıç yaprağı ve çiçeği; salça, şekerleme ve reçel yapımında kullanılmaktadır. Dilimlenmiş alıç yaprağı ve çiçeği salatalara eklenerek yenebilmektedir. Tıpkı alıçın meyvesi gibi yaprağı ve çiçeği de benzer faydalara sahip olmasıyla tanınmaktadır. (11)

• Alıç bitkisinin yaprağı ve çiçeğinin faydaları şöyle sıralanmaktadır:
• Kalp dolaşım sistemine faydalıdır.
• Yağ ve şekerli beslenme sonucu oluşan kilo kontrolüne yardımcı olmaktadır.
• İçerdiği bileşenler nedeniyle bütünsel bir sağlık desteği saklamaktadır.
• Sağlıklı kalp damar sağlığı için bir tonik olma özelliği taşımaktadır.
• Hastalıklara karşı koruyucu bir özellik sergilemektedir. (12)

Alıç çayının faydaları

Tıpkı diğer meyveler gibi alıç meyvesi çayı da antioksidanlar ve C vitamini açısından oldukça besleyici ve bitkisel bir çaydır. İçerdiği tiamin, niasin ve riboflavin yanı sıra demir, krom, manganez ve çinko gibi mineraller ve vitaminler açısından oldukça zengin olan alıç meyvesi çayı besin alımını tamamlamak için lezzetli bir yoldur. Alıç meyvesi çayı antioksidanlar kadar aktif amino grup asitler, esansiyel yağlar, temel yağ asitleri, pektin, rutin, taninler, kuersetin de dâhil olmak üzere pek çok bileşenleri bünyesinde barındırmaktadır. Bu nedenle, alıç meyvesi çayı doğal olarak beslenmek isteyenler için uygun ve lezzetli bir seçenektir. (13)

• Alıç çayı antioksidanlar ve vitaminler kaynağı olduğu için vücutta bulunan serbest radikallerin oluşturabileceği hasarlara karşı hücreleri korumaya yardımcı olmaktadır.
• Alıç çayı bağışıklık sistemini güçlendirmek için önemli olan C vitamini açısından oldukça güçlüdür. Bu çay aynı zamanda küçük miktarlarda vitamin A, bazı B vitaminleri, potasyum ve magnezyum içermektedir. (14)
• Alıç çayı sahip olduğu antioksidan nedeniyle, etki mekanizmasını; kalp ve kan damarlarındaki düz kasların genişlemesini neden olan dilatasyon direncini düşürmek ve kan akışını artırmak üzerine yoğunlaştırmıştır. (15)
• Alıç çay içmek kolesterol düzeylerinin kontrolüne yardımcı olabilmektedir. (16)
• Yemeklerden sonra tüketilen bir fincan sıcak alıç çayı iştahın iyileştirirken, yağ kırmaya yardımcı olurken sindirim ile ilgili sorunların çözümünde etkili olabilmektedir.
• Alıç çayı menopoz döneminde kadınların yaşadığı sıcak basması gibi belirtilerin kontrolünü sağlamaya yardımcı olmaktadır. (17)
• Alıç çayı yüksek kan basıncı için özellikle kişiler üzerinde analiz edilmemesine rağmen, bu bitkinin kanıtlanmış en önemli avantajı kardiyovasküler sistemi desteklemesidir.
• Alıç bitkisi çay formunda tüketilirse sinirleri sakinleştirmekte ve uykusuzluk problemini ortadan kaldırmakta etkili olabilmektedir. (18)
• Alıç bitkisi sinir sisteminin işleyişi üzerinde oldukça faydalı, rahatlatıcı bir etkiye sahiptir; aşırı stres ve anksiyete gibi durumları giderici olarak görev görmektedir. (19)
• Alıç çayı kan akışını desteklediği için vücudun daha enerjik olmasını sağlamaktadır, böylece enerji ve uyanıklık seviyelerini artırmaktadır.
• Alıç çayının antioksidan içeriği özellikle yanıklar, yaralar, ya da akne üzerinde, deriye topikal uygulandığında oldukça yararlı olmaktadır. (20)
• Alıç çayı vücudumuzdaki ödemin atılmasına destek olarak şiş bir vücuttan kurtulmayı sağladığı için kilo vermeye de yardımcı olmaktadır. (21)

Alıç bitkisinin zararları

Önerilen dozlarda kısa vadede (16 hafta kadar) alıç bitkisi kullanımı sağlıklı yetişkinler için güvenli olarak kabul edilmektedir. Uzun süreli kullanıldığında alıç bitkisinin güvenli olup olmadığı bilinmemektedir.

Bazı insanlarda alıç tüketimi bulantı, mide bozulması, yorgunluk, terleme, baş ağrısı, baş dönmesi, çarpıntı, burun kanaması, uykusuzluk, ajitasyon ve başka sorunlara neden olabilmektedir.

Hamilelik ve emzirme: Hamilelik ve emzirme döneminde alıç bitkisi tüketimin güvenli olduğuna dair yeterince bilgi yoktur. Bu nedenle, güvenli tarafta kalmak için tüketiminden uzak durulması tavsiye edilmektedir.

Kalp hastalıkları: Alıç bitkisi, kalp hastalığı tedavisi için kullanılan ilaçlarla beraber alındığında etkileşime girebilmektedir. Eğer herhangi bir kalp rahatsızlığınız varsa bir sağlık kuruluşunun önerisini almadan alıç kullanmaktan kaçınmalısınız. (22)

Çocuklarda tüketimi: Çocuğunuzun herhangi bir tıbbi durumu için alıç bitkisi kullanmak istiyorsanız öncesinde bir sağlık kuruluşuna başvurmanız gerekmektedir.

Tavsiye edilen doz: Yapılan pek çok çalışmada, gün içinde alıç tüketimi 500 ila 1,500 mg arasında değişen dozlarda kullanılması gerektiği belirtilmiştir. (23)

Tavsiyeler

• Alıç meyvesiyle jöle ya da reçel yapabilirsiniz. Akdiken adı verilen meyvelerini pektin özelliğine sahiptir bu nedenle yemeklerinizde sos kalınlaştırıcı olarak kullanabilirsiniz.
• Kavrulmuş alıç bitkisi tohumuyla lezzetli bir fincan kahve hazırlayabilirsiniz.
• Uyku öncesi hazırladığınız alıç meyvesi çayı uykunuza yardımcı olacaktır.
• Eğer kafein takviyesi yapmadan enerji almak istiyorsanız alıç bitkisinin yapraklarını çiğneyebilirsiniz.
• Hazırladığını sıcak bir fincan alıç çayını kalp toniği gibi bir tedavi şekliyle kullanabilirsiniz.
• Eklediğiniz tarçın ve balla çayınızı hem sağlıklı hem de lezzetli bir hale getirebilirsiniz. (24)