Pnömoni olarak da bilinen zatürre bir veya her iki akciğerde de oluşan bir enfeksiyon hastalığıdır. Akciğerdeki hava keseciklerinin sıvı ya da irin (pürülan materyal) ile dolması sonucu balgam veya iltihap, ateş, titreme, nefes almada zorluk ve öksürükle beraber kendini göstermektedir. Bakteri, virüs ve mantarlar da dâhil olmak üzere çeşitli organizmalar pnömoniye neden olabilmektedir.

Pnömoni hafif de olabilir, hayatı tehdit edecek boyutlara da varabilir. Sistemi zayıf olan bebeklerde, küçük çocuklarda, 65 yaş üzeri insanlarda, ciddi sağlık sorunları yaşayanlarda ve bağışıklık sistemi güçsüz olan bireylerde durum daha ciddi bir hal alabilmektedir. (1)

Zatürrenin nedenleri

Pnömoni genellikle streptococcus pneumoniae adı verilen bakterilerin neden olduğu bir enfeksiyondur. Haemophilus influenzae ve staphylococcus aureus olmak üzere farklı bakteri türlerinin yanı sıra, daha seyrek olarak mantarlar ve virüsler de pnömoniye neden olabilmektedir.

Zatürreye neden olan diğer bakteri türleri ise şunlardır:

• Viral pnömoni: En sık yaşanan solunum sistemi virüsü olarak bilinen sinsityal virüsü (RSV) bazen influenza A tipi ya da B tipinden kaynaklanabilmektedir. Bu virüsler özellikle küçük çocuklardaki zatürrenin en yaygın nedenidir.
• Aspirasyon pnömonisi: Yabancı bir maddeyi ya da kimyasalı soluduktan sonra akciğerlerde meydana gelen enflamasyondur.
• Mantar pnömoni: Nadir görülen bu tür, büyük olasılıkla zayıf bağışıklık sistemine sahip olan bireyleri etkilemektedir.
• Hastane kökenli pnömoni: Başka bir durum için tedavi ya da ameliyat sırasında hastane ortamında pnömoni gelişebilmektedir. Özellikle nefes makinelerinin kullanıldığı yoğun bakım ünitelerinde tedavi gören hastalar pnömoni gelişme riski altındadır.

Aşağıdaki gruplarda zatürrenin gelişme riski daha fazladır:

• Bebekler ve çok küçük çocuklar
• Yaşlılar
• Dumana maruz kalan insanlar
• Astım, sistik fibroz ya da bir kalp, böbrek veya karaciğer rahatsızlıkları yaşayanlar
• HIV veya AIDS nedeniyle ilaç ve kemoterapi tedavisi görenler, bu nedenle bağışıklık sistemi zayıflamış olan kişiler (2)

Zatürrenin belirtileri

Zatürrenin belirtileri pnömoninin türü, yaşı ve sağlığa bağlı olarak şiddeti değişebilmektedir. En son görülen zatürre belirtileri ise şunlardır:

• Öksürük (bazı zatürre hastalarında yeşilimsi veya sarı mukus ya da kanlı balgam da görülebilmektedir)
• Hafif ya da yüksek ateş
• Titreme
• Merdivenleri tırmanırken oluşan nefes darlığı

Ek belirtiler şöyle sıralanmaktadır:

• Nefes almada ya da öksürmede hissedilen keskin ve kötüleşen göğüsteki bıçaklanma hissi
• Baş ağrısı
• Aşırı terleme ya da nemli bir ten
• İştahsızlık, enerji düşüklüğü ve ya yorgunluk
• Özellikle yaşlı kişilerde kafa karışıklığı

Semptomlar da pnömoninin bakteriyel veya viral olmasına bağlı olarak değişebilir.

• Bakteriyel pnömoni durumunda yüksek ateş ve aşırı terleme, hızla artan solunum ve nabız genel belirtilerdir. Dudaklarda ve tırnaklarda kandaki oksijen yetersizliği nedeniyle mavimsi bir renk oluşabilmektedir. Hastanın ruhsal durumu da karışık ve tutarsız olabilmektedir.
• Viral pnömoni durumunda ise ateş, kuru öksürük, baş ağrısı, kas ağrısı ve halsizlik gibi gribe benzer semptomlar oluşmaktadır. 12 ile 36 saat içinde, nefes darlığı giderek artmaktadır. Öksürük daha kötü hale gelebilir ve az miktarda sümük üretilir. Yüksek ateş ve yine dudaklarda morluk görülebilir. (3)

Zatürrenin tedavisi

Zatürrenin tedavisi türüne ve şiddetine bağlı olarak değişmektedir. Viral zatürree dinleme ve bol bol sıvı tüketimi ile tedavi edilir. Oysa bakteriyel zatürre ise genellikle antibiyotiklerle tedavi edilir. Mantar nedeniyle oluşanlar ise antifungal ilaçlarla iyileştirilir.

Ateş düşüren, ağrıyı azaltan ve öksürüğü bastıran ilaçlar da tedavileri içermektedir. Buna ek olarak, dinlenmek, bol su içmek ve uykuya ağırlık vermek oldukça önemlidir.

Semptomlar kötüleştiğinde ya da bağışıklık sistemi zayıf olan hastalarda hastanede tedavi uygulanmaktadır. Hastanede yatan hastalar genellikle intravenöz antibiyotikler ile tedavi edilir ve muhtemelen oksijen ile destek sağlanır. (4)

Zatürrenin tedavi yöntemleri

Çemen otu: Çemen otu enfeksiyonların erken döneminde kullanılan mükemmel bir ev çözümüdür. Taze haşlanmış çemen çayını her gün 3 ya da 4 bardak içmek zatürrenin tedavisine yardımcı olabilmektedir. Tadını değiştirmek için hazırlanan çaya limon suyu ekleyebilirsiniz.

Sarımsak: Sarımsak zatürre tedavisi için en muazzam ev tedavi yöntemlerinden biridir. Diş sarımsağı tüketmek zatürre tedavisi için yararlı bir kür olabilmektedir. Diş sarımsağı tüketmek solunum hızını düzenlemenin yanı sıra, ateşi düşürmek için de etkilidir. Göğüs üzerine sürülen sarımsak macunu ise diğer bir etkili tedavi yöntemi olabilmektedir.

Susam tohumu: Susam tohumlarının zatürreyi tedavi etmedeki yeteneği kanıtlanmıştır. Susam tohumları ile hazırlanan çay oldukça etkilidir. Bir çay kaşığı susam tohumunu bir bardak su il kaynatın. Bu karışımı günde iki kez içmek zatürre için faydalıdır. Daha iyi sonuçlar için, içmeden önce çayınıza biraz keten tohumu, bal ve birazcık tuz ekleyin. (5)

Acı biber: Acı biber solunum yollarındaki mukusun salgılanmasını uyaracak yüksek oranda kapsaisin içermektedir. Böylece, solunum sistemindeki mukusun temizlenmesini sağlar. Acı biber mukus zarının sağlıklı gelişimine yardımcı olarak beta karoten açısından da oldukça zengindir.

Taze meyve suları: Taze havuç suyu, ıspanak suyu, pancar suyu, salatalık suyu ve diğer sebze suları zatürreyi iyileştirmek için mükemmeldir. Bu taze sular bağışıklık sistemini artırmakta, mukusu çözmekte ve detoksifikasyona yardımcı olmaktadır. Ayrıca, yabani havuç suyunda bulunan fosfor ve klor akciğer ve bronş sistemi için son derece faydalıdır.

Zerdeçal: Zerdeçal da tıpkı çemen otu gibi özellikle solunum yolu sağlığı için şifalıdır. Vücuttan mukusu atmak için bir mukolitik olarak çalışmaktadır. Artı, enfeksiyonlarla mücadele edebilmek için hem antiviral hem de antibakteriyel özellikle taşımaktadır.

Keklik otu yağı: Keklik otu yağı kendine has antiviral, antibakteriyel ve antifungal özellikler taşımaktadır. Bu nedenle, özellikle zatürre sırasında mikroplarla mücadele edebilmektedir. Aynı zamanda, ince mukusu ve tıkanıklığı ortadan kaldırmaya yardımcı olmaktadır. (6)

Çay ağacı ve okaliptüs yağı: Çay ağacı ve okaliptüs yağlarının antibakteriyel özellikleri bulunmaktadır. Bu yağlar zatürreye neden olan mikropları öldürmeye yardımcı olmaktadır. Okaliptüs yağı akciğerlerdeki mukusu kırarak tıkanıklığı ortadan kaldırmaya yardımcı olmaktadır.

Sığırkuyruğu: Sığırkuyruğu solunum hastalıklarını tedavi etmek ve göğüs tıkanıklığı gidermek için balgam söktürücü ve gevşetici özelliklere sahiptir. Zatürreye neden olan bakterileri öldürmeye de yardımcı olmaktadır. Toksik (zehirli) madde olduğu için sığırkuyruğu bitkisinin tohumlarını kullanmayınız. Hamile kadınların, karaciğer ve böbrek hastalarının da uzun vadede kullanması tavsiye edilmez.

Öksürük otu: Öksürük otu boğazda ve akciğerde biriken iltihap nedeniyle oluşan tahrişi giderir ve sıkışıklığı rahatlatmak için mukusu azaltır. Çocuklara öksürük otu verilmesi önerilmemektedir. Aynı zamanda, yüksek konsantrasyonları da kullanmaktan kaçınmalısınız.

Altınmühür: Altınmühür, bağışıklık sistemini güçlendirmektedir. Mukusu ve tıkanıklığı temizler. Diğer yandan, tahriş olmuş boğaz kaslarını da yatıştırır. Eğer hamileyseniz ya da  diyabet, kalp hastalığı veya felç geçirdiyseniz bu tedavi yöntemini kullanmadan önce doktora danışmalısınız. (7)

Zencefil: Bir parça zencefili rendeleyin ve suyunu sıkın. 1 çay kaşığı bal ve içine birkaç damla limon suyunu ekleyip karıştırın. Sonrasında zencefil suyunu da ekleyin. Bu karışımı her gün yatmadan önce tüketebilirsiniz.

Karbonat: Karbonat vücuttan toksinlerin atılmasına yardımcı olmaktadır. 300 ml kadar olan sıcak suyun için 1 çay kaşığının çeyreği kadar karbonatı ekleyin ve karıştırın. Bu karışımı günde iki kez içebilirsiniz.

Limon: Limon vücudun ısısını düşürmek ve bağışıklık sistemini güçlendirmek için oldukça yardımcıdır. C vitamini bakımından zengin olan limon güçlü bir antibakteriyel olarak bilinmektedir. Bir bardan suyun için yarım limon suyunu ekleyin. Bir tutam da tuz ekleyin ve bu karışımı her gün tüketin.

Balkabağı yaprağı: Balkabağı yaprağı saplarını zeytinyağı ile kızartın. Sonrasında soğutmaya bırakın ve bir macun haline gelmesine izi verin. Zatürre nedeniyle oluşan ağrıyı hafifletmek için kaburgalar üzerine bu macun ile masaj yapabilirsiniz. (8)

Fesleğen: Fesleğen yapraklarını basitçe çiğnemek ve onları yutmak oldukça etkili olabilmektedir. Öksürük ve gribi rahatlatmak için oldukça yardımcı olmaktadır. (9)

Ekinezya: Ekinezya bağışıklık sistemini güçlendirir ve hastalıklara karşı direnci artırır. Hafif bir antibakteriyel özelliği de sahip olan ekinezya zatürre tedavisine yardımcı olmaktadır. Ekinezya çayı içerek mukus üretimini azaltmaya yardımcı olabilirsiniz. (10)